[ Pobierz całość w formacie PDF ]
republikanów i zostaje redaktorem miejscowej gazety liberalnej. Zredni syn, Paskal, zdaje się nie należeć do
rodziny, bezinteresowny, wolny od właściwych jej ambicji i apetytów; po świetnych studiach medycznych
osiada w Plassans, rezygnuje z bogatej klienteli i oddaje się badaniom nad zjawiskiem dziedziczności, do czego
punktem wyjścia są obserwacje własnej rodziny. To pozytywna postać Cyklu, rzecznik fizjologicznych teorii
autora, reprezentujący w jego świecie powieściowym naukę. W przeddzień zamachu grudniowego Rougonowie,
zawiedzeni na handlu i dzieciach, należą do najbardziej drapieżnej grupy społecznej. Wiążą się z
antyrepublikańskimi kręgami Plassans. %7łółty salon"
8*
115
Felicji staje się centrum reakcji najpierw legitymistycz- nej, potem bonapartystowskiej, zgodnie z przesyłanymi
z Paryża instrukcjami Eugeniusza. I Tymczasem Antoni wraca do Plassans po siedmiu la- Itach służby
wojskowej, która rozwinęła w nim dziedziczne skłonności do pijaństwa i nieróbstwa. Daremnie domaga się od
brata należnej sobie części majątku. Zawiść, chęć zemsty nad Rougonami, robią z niego demagoga fałszywej
demokracji, który w republice widzi to samo, co Rougon w cesarstwie: zaspokojenie apetytów, syte życie w
nieróbstwie.
Szukając w rodzinie sprzymierzeńców do walki z Rcugonami, przyciąga do siebie Sylweriusza, którego
entuzjazm karmiony lekturą humanitarnych utopii" stanowi grunt podatny na demagogiczne wywody fał-
szywego republikanina. Daremnie jednak Macąuart usiłuje wyzyskać go do rozgrywek osobistych: Sylweriusz
zdolny jest wyłącznie do uczuć szlachetnych. Neuroza babki obróciła się u niego w swoisty mistycyzm
społeczny", w pęd do: wszystkiego co wzniosłe i niemożliwe". Przygarnięty po śmierci rodziców przez
Adelajdę, wcześnie opuszcza szkołę, by pójść do rzemiosła, ale z uporem samouka dąży do izdobyoia wiedzy;
czyta nocami traktaty filozoficzne i utopie społeczne, które budzą w nim marzenia o wolności i sprawiedliwości.
W tych marzeniach coraz częściej jawi się postać Mietty, trzynastoletniego dziewczęcia, jak on wyrzuconego za
nawias społeczny, córki kłusownika Chantegrei- la, za zabicie żandarma skazanego na galery. Między dwojgiem
dzieci nawiązuje się przyjazń, która nieświadomie przeobraża się w czystą miłość, sielankową i naiwną, jak ze
starych baśni greckich". Wciągnięty przez Macąuarta do tajnego spisku, Sylweriusz idzie w dna zamachu
grudniowego walczyć w obronie republiki razem z powstańcami departamentu Vair. Czerwo-
ny sztandar powstańców niesie Mietta, która padnie w pierwszej i jedynej bitwie:
Tchnienie epopei [...] wdzierało się w plugawą komedię Macąuartów i Rougonów.. Mocny głos ludu
rozbrzmiewaj chwilami jak pomruk grzmotu między gadaniną żółtego salonu a perorami wuja Antoniego. I
wulgarna farsa, hanieb-. na farsa przeobrażała się w wielki dramat historii. *
Tymczasem farsa rozgrywa się w żółtym salonie pełnym przerażonych, spiskujących mieszczan, odmalowa-
i nych z właściwą publicystyce Zoli satyryczną werwą, i poczuciem karykatury. W pewnej chwili jednak farsa
staje się ponura, a jej groteskowi bohaterzy nie śmieszą już, lecz budzą wstręt i zgrozę, kiedy Piotr i Felicja,
którzy pojęli nauki markiza de Carnavant, że każda nowa dynastia, musi wyrastać z krwi", organizują wspólnie
z przekupionym Macąuartem zasadzkę na republikanów. Za tysiąc franków Antoni prowadzi pozostałych w
mieście robotników do ataku na ratusz, gdzie czekają na nich kule gwardzistów Rougona. Cztery trupy
wymownie świadczą o tym, jak żelaznej ręki trzeba było, aby zgnieść powstanie" i ocalić Plassans od anarchii.
I przestaje być*;komiczny Arystydes, który dotąd spacerował z ręką na temblaku, nie chcąc zaangażować się
pochopnie piórem po niewłaściwej stronie, kiedy w chwili zwycięstwa bonapartystów, aby naprawić błąd
wahania i uwolnić jednocześnie rodzinę od kompromitującego członka, bez słowa protestu pozwala żandarmom
zamordować Sylweriusza.
%7łółty salon Felicji, żółte luidory, cena zdrady Macąuarta, żółte niebo nad cmentarzem świętego Mitry,
sceneria egzekucji . Sylweriusza; czerwona peleryna
Mietty i czerwony sztandar powstańców, szkarłatna plama krwi Sylweriusza, zrudziały od krwi bu/t Piotra i
czerwona wstążeczka Legii Honorowej w jego butonierce. %7łółć i czerwień stanowią dominujący koloryt
powieści: barwa złota i krwi.
Ramami historycznymi pierwszego epizodu jest zamach stanu" decyzja zrozumiała, skoro historia Rou-
gon-Macquartów ma być wpisana w historię Drugiego Cesarstwa. Trudniej natomiast uświadomić sobie dzisiaj
całą aktualność tego tematu pod koniec lat sześćdziesiątych, kiedy opozycja przeciwko Napoleonowi III sięga
szczytu. Już w 1865 r. padają na posiedzeniu Ciała Ustawodawczego zuchwałe słowa: Drugi grudnia był
zbrodnią!", a w latach 1865 1870 pojawia się mnóstwo publikacji poświęconych zamachowi stanu: zasadnicze
zródło historyczne Zoli, La Province en decembre 1851 (Prowincja w grudniu 1851) Eugeniusza Tenota, Hi-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]