[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Zawiodły nadzieje przywiązywane do Austrji, a tymczasem Prusy pomagały Rosjanom wydatnie od
granicy swego zaboru, pozwalając generałom rosyjskim naruszać ją, stawiając im mosty i dostarczając
żywności. Wojska polskie, osaczane, walczyły na coraz szczuplejszej przestrzeni, wkońcu pod samemi
rogatkami Warszawy, aż dnia. 8 września 1831 r. Paskiewicz wkroczył do stolicy. W miesiąc
kapitulował Modlin, a z końcem paz
dziernika Zamość.
Belgja zyskała niepodległość, a Polska utraciła ją do reszty.  Statut organiczny z 26 lutego 1832 r.
zniósł konstytucję, ale poręczał Kongresówce osobny zarząd. Nie dotrzymano znowu żadnych
zobowiązań. Do administracji wprowadzono niemal połowę urzędników rosyjskich; zamykano zakłady
naukowe i szkoły (poza Kongresówką zamknięto wszystkie szkoły polskie), cenzurę urządzono taką, iż
uczeni i literaci musieli emigrować do Francji, chcąc być wogóle czynnymi.
142
W całej Europie zwiększała się reakcja coraz bardziej. Monarchowie trzech państw rozbiorowy odbyli
w r. 1833 zjazd w Munchengratz, umawiając się o wzajemne prawo interwencji w razie przesileń
politycznych. W Prusiech Fryderyk Wilhelm IV (1840-1861), w Austrji cesarz Ferdynand (1835-1848)
strzegli swych państw pilnie od  zarazy prądów konstytucyjnych, chociaż wcale nie skutecznie, jak
miała to okazać przyszłość, nader już bliska. Narazie jednak władał sprawami wewnętrznemu i
zewnętrznemi Metternich, ów nie troszczący się o  wnuków mędrzec reakcji, a ponad Europą unosił
się duch opiekuńczy caratu; Mikołaj był naprawdę monarchą monarchów. Nic się nie działo nie tylko
wbrew niemu, ale ani nawet bez niego. Zdawało się, że Europa wreszcie jest już  urządzona, jak być
powinna , i że postać świata jest ustalona. Lata 1832-1848, to zenit rządów absolutnych, to system
mikołajewski, rozciągnięty na cały kontynent Europy; to szczyt przystosowania się Europy do Rosji.
Nagle, w r. 1848, wśród doprowadzonego do najwyższego porządku  ładu bożego , wybucha w
Paryżu nowa rewolucja, i Francja ogłasza się powtórnie rzeczpospolitą! Zebrałaby się niewątpliwie
koalicja, byłoby się wdało w sprawę  święte przymierze , gdyby nie to, że tym razem przykład paryski
okazał się naprawdę zaraz
liwym, i wybuchały w ciągu roku rewolucje we wszystkich stolicach
europejskich, nie oszczędziwszy ani Berlina, ni Wiednia. Metternicha obalono! Jeden tylko car
Mikołaj mógł się pochwalić, że ma  spokojnych poddanych. Ale zostałby zgoła izolowanym w
Europie, gdyby rewolucja wzięła górę u ościennych.
Nie tylko w imię układu z r. 1833, ale wprost dla utrzymania hegemonji rosyjskiej nad Europą należało
dopomóc dynastjom dwóch innych państw rozbiorowych przeciwko pochodowi konstytucyjności.
Dołączył się niebawem i specjalny interes rosyjski, a sprawa polska stała się znowu pomostem da
porozumienia się. Kiedy wybuchło przeciw Habsburgom powstanie madiarskie, czynni w niem byli
dawni generałowie polscy z r. 1831 (Dembiński i Bem), którzy nie taili się z tem, że w razie
pomyślnym ruszą potem z wyćwiczonem wojskiem przeciwko Rosji. Wyprawił tedy Mikołaj do
Siedmiogrodu posiłki przeciw Bemowi, ale ten wyparł całkowicie Moskali. Wnet potem ogłoszono
detronizację domu Habsburskiego, odsądzając go od korony węgierskiej. W Wiedniu rewolucja
zwyciężyła a cesarz Ferdynand abdykował na rzecz swego 17-letniego bratanka, Franciszka Józefa
(1848-1916). Młodociany monarcha oddał się zaraz pod opiekę monarchy przodującego w Europie i
zaczął panowanie swoje od zjazdu z Mikołajem w Warszawie. Niebawem nowa armja rosyjska
wkraczała przez Galicję na Węgry. Bem pobity jest przez trzykroć liczniejszą armję rosyjską pod
Sybinem, wkrótce i Dembiński (w sierpniu) pod Temeszwarem, poczem nastąpiła kapitulacja
naczelnego wodza węgierskiego, Goergeya, pod Vilagos przed generałem rosyjskim Rudigerem. Już
nie groziła Rosji zbrojna wycieczka zaczepna z Węgier przez Galicję do Kongresówki, ani z [ Pobierz całość w formacie PDF ]